نوشیدنی‌ها بخش قابل‌توجهی از رژیم غذایی ما را تشکیل می‌دهند. آب نخستین و اصلی‌ترین نوشیدنی است که در دسترس همه ما قرار دارد. مقدار زیادی از بدن ما را آب تشکیل داده است که کمبود آن سلامت بدن ما رابا مشکل مواجه می‌سازد. یکی دیگر از نوشیدنی‌هایی است که نقش مهمی در تغذیه و سلامت ما دارند. مصرف یک لیوان شیر در روز می‌تواند بخش زیادی از مواد مغذی بدن را تأمین کند.
شیری که اغلب مورداستفاده ما قرار می‌گیرد شیر گاو است. افرادی که به شیر گاو حساسیتی ندارند می‌توانند به‌راحتی شیر گاو و انواع لبنیات را در برنامه غذایی خود جای دهند. شیر با ترکیب مناسبی از کلسیم و پروتئین می‌تواند یک غذای کامل برای کودکان و نوجوانان باشد. شیر و نوشیدنی‌های لبنی در هر نوع رژیم غذایی جای می‌گیرد. افرادی که قصد کاهش وزن دارند می‌توانند انواع لبنیات کم‌چرب را در برنامه غذایی خود جای دهند. در مقابل انواع لبنیات پرچرب برای افزایش وزن مناسب و مفید هستند. انواع دیگری از شیر مانند شیر گوسفند، بز و شتر نیز می‌توانند مورداستفاده قرار گیرند اما شیر گاو رایج‌ترین نوع شیر است.
در حال حاضر انواع و اقسام مختلفی از شیر در بازار وجود دارد. انواع شیر کم‌چرب، پرچرب، شیر معمولی، شیر غنی‌شده، شیر طعم دار و شیر خشک برای استفاده افراد با سلیقه‌های مختلف تولید می‌شود. دوغ نیز یک نوشیدنی لبنی سنتی ایران است که با طعم‌های مختلف در کنار غذاهای ایرانی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
شیر یک ماده غذایی است که به‌آسانی در معرض فساد و خرابی قرار می‌گیرد؛ بنابراین برای اطمینان از سلامت شیر از مصرف شیرهای فله‌ای باید اجتناب شود. انواع شیرهای پاستوریزه و استریلیزه در بسته‌بندی‌های گوناگون در کارخانه‌ها تولیدشده و ازنظر سلامت موردبررسی کارشناسان قرار می‌گیرد. در ادامه با انواع دیگر نوشیدنی‌های لبنیات آشنا می‌شویم. تخفیفات مواد غذایی را در وب سایت زرین تخفیف ببینید.
همان‌طور که گفته شد شیر و فرآورده‌های لبنی از شیر گاو تولید می‌شود. ترکیب شیر تشکیل شده است از 87 درصد آب، 5 درصد پروتئین، 5 درصد لاکتوز یا قند، 7 درصد املاح و که شیر را به یک نوشیدنی مفید تبدیل کرده است. پروتئین شیر به‌راحتی می‌تواند بخشی عمده‌ای از پروتئین موردنیاز بدن را تأمین کند. با مصرف نیم لیتر شیر در روز می‌توان تا 25 درصد پروتئین موردنیاز بدن را تأمین کرد. اسیدهای آمینه نیز یکی از خواص اصلی شیر است. یکی دیگر از املاح مهم در شیر کلسیم آن است که مصرف سه واحد آن می‌تواند تا 100 درصد نیاز به کلسیم روزانه را تأمین کند. مصرف کلسیم برای سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان بسیار مفید است.
شیر در انواع کم‌چرب، معمولی و پرچرب تولید می‌شود. شیرهای کم‌چرب دارای چربی 1 درصد بوده و برای افرادی که چربی خون بالایی دارند مناسب است. شیرهای معمولی میزان چربی متوسط و شیرهای پرچرب در حدود 3 درصد چربی دارد که از نوع چربی اشباع است. ویتامین‌های چربی واسیدهای چرب اشباع است. ویتامین موجود در چربی شیر برای رشد کودکان بسیار مفید است؛ بنابراین توصیه می‌شود کودکانی که کمبود وزن دارند شیر پرچرب مصرف کنند.
مصرف شیر پرچرب برای افرادی که دچار چاقی و دیابت هستند و کودکانی که دچار اضافه‌وزن شده‌اند، چندان مناسب نیست و بهتر است از شیرهای کم‌چرب استفاده کنند. طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت میزان مصرف چربی در تغذیه روزانه 25 تا 30 درصد است که بخشی از این چربی از لبنیات تأمین می‌شود. میزان کالری انواع شیر نیز با هم متفاوت است یک لیوان شیر کم‌چرب در حدود 120 کیلوکالری دارد درحالی‌که یک لیوان شیر پرچرب در حدود 150 کیلوکالری انرژی تولید می‌کند؛ بنابراین مصرف شیرهای پرچرب می‌تواند منجر به چاقی شود.
یکی دیگر از انواع شیرهای موجود در بازار شیر کم‌لاکتوز است. بسیاری از افراد به قند شیر یا همان لاکتوز حساسیت دارند و دچار مشکلات گوارشی می‌شوند. این مشکل به دلیل عدم ترشح لاکتاز در روده اتفاق می‌افتد. درواقع به دلیل عدم هضم لاکتوز و باقی ماندن آن در دستگاه گوارش گازی تولید می‌شود که باعث نفخ و دل‌درد می‌شود. افرادی که این مشکل را دارند بهتر است از دیگر مواد لبنی مانند ماست استفاده کنند. به عقیده کارشناسان تغذیه اگر شیر قبل از مصرف گرم شده و به مقدار کم مصرف شود عدم تحمل لاکتوز تا حد زیادی برطرف می‌شود. مصرف تدریجی شیر باعث ترشح لاکتاز و برطرف شدن حساسیت به لاکتوز می‌شود. مصرف شیرهای کم‌لاکتوز برای تمامی گروه‌های سنی مناسب است و در کشور ما نیز تولید می‌شود. در این نوع شیر لاکتوز شیر به قندهای ساده تبدیل می‌شود و طعم شیرینی دارد.
شیر غنی‌شده یکی از انواع شیرهای موجود در بازار است که توسط ریزمغذی‌ها غنی‌شده است. این نوع شیر برای گروه‌های خاص که دارای کمبود مواد مغذی هستند مناسب است. شیرهای غنی‌شده برای گروه‌های سنی خاص و با مواد مغذی کلسیم، فسفر، ویتامین آ، ب و د غنی می‌شوند. به‌عنوان‌مثال شیرهای غنی‌شده با گروه ویتامین د می‌تواند تا حد زیادی کمبود ویتامین د را در بدن برطرف کند. معمولاً نوع ویتامین و املاح اضافه‌شده به شیر با توجه به کمبود آن در جامعه است. مصرف شیر غنی‌شده با ویتامین د می‌تواند در صد بالایی از ویتامین د روزانه را تأمین کند. شیرهای غنی‌شده کم‌چرب و پرچرب نیز برای کودکان تولید شده است. شیر غنی‌شده با فسفر، آهن، گروه ویتامین‌های ب، د، آ و ید برای رشد کودکان بسیار مفید است.
شیرهای طعم دار یکی از انواع نوشیدنی لبنیات هستند که برای تنوع در ذائقه مصرف‌کنندگان تولید می‌شوند. پرطرفدارترین نوع شیر طعم دار شیرکاکائو است که با اضافه کردن پودر کاکائو و شکر تولید می‌شود. این نوع شیر با توجه به مقدار بالای شکر برای سلامتی کودکان مفید نیست و مصرف طولانی مدت آن باعث پوسیدگی دندان کودکان می‌شود.
انواع دیگر شیرهای طعم دار با انواع میوه‌های مختلف تهیه می‌شوند که دارای رنگ و طعم گوناگونی هستند. شیر توت فرنگی، شیرموز، شیر طالبی، شیر نارگیل از انواع پرطرفدار آن است که درصد بالایی شکر نیز دارد. مصرف این نوع شیر برای تنوع دادن به ذائقه بچه‌ها مفید است اما مصرف بیش‌ازحد آن‌ها توصیه نمی‌شود.
بیشتر بخوانید:
اطلاعاتی درباره فواید انواع گوشت ها
برای از بین بردن میکروب‌های شیر از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. یکی از انواع شیرها، شیر پاستوریزه است که در دمای 71 تا 74 درجه سانتی‌گراد به مدت 40 ثانیه حرارت دیده است. این فرایند باعث می‌شود تا عوامل بیماری‌زا و میکروبی تا حد زیادی از بین بروند. شیر پاستوریزه توسط زنجیره سرد منتقل می‌شود و باید در یخچال نگهداری شود. شیر پاستوریزه معمولاً 3 تا 4 روز ماندگاری دارد.
شیرهای استریلیزه نیز نوعی دیگر از شیرهای کارخانه‌ای هستند که معمولاً در دمای بالاتری حرارت می‌بینند. برای تولید شیر استریلیزه شیر در دمای 120 درجه سانتی‌گراد به مدت 30 دقیقه حرارت می‌بیند. این حرارت بالا درصد بالایی از میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا را از بین می‌برد. این نوع شیر ماندگاری بالایی داشته و معمولاً 4 تا 6 ماه ماندگاری دارد. انتقال شیر استریلیزه به یخچال احتیاجی نداشته و بعد از باز شدن درب آن معمولاً طی سه تا چهار روز باید مصرف شود.
دوغ یکی از نوشیدنی‌های لبنی پرطرفدار و سنتی ایرانی است که از دیرباز در سفره‌های ایرانی حضور داشته است. دوغ ترکیبی از ماست و نمک و آب است که در گذشته به‌صورت سنتی تهیه و مورداستفاده قرار گرفته است. با افزودن انواع سبزی‌های معطر و خشک شده نیز خواص دوغ را چندین برابر می‌کردند. در حال حاضر انواع دوغ در طعم‌های مختلف در کارخانه‌ها تولید می‌شود و طرفداران خاص خود را دارد. دوغ به دلیل داشتن پایه لبنیات دارای کلسیم و مواد مغذی بوده و جایگزین بسیار مناسبی برای نوشابه‌های گازدار است.
مصرف یک لیوان دوغ در روز می‌تواند تا یک‌چهارم نیاز به کلسیم را تأمین کند البته اگر به‌صورت کم‌نمک مصرف شود فواید بیشتری خواهد داشت. معمولاً بعد از مصرف دوغ افراد دچار خواب‌آلودگی می‌شوند بنابراین بسیاری از متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند برای داشتن یک خواب راحت بهتر است دوغ مصرف شود. بعد از مصرف دوغ از انجام کارهایی که به دقت بالایی نیاز دارند باید خودداری شود.
دوغ‌ها در انواع گازدار و بدون گاز تولید می‌شوند. معمولاً برای گازدار کردن دوغ از گاز دی‌اکسید کربن استفاده می‌شود که باعث کاهش ارزش غذایی آن می‌شود. دوغ گازدار طعم بهتری دارد اما مصرف زیاد از آن باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌شود. دوغ‌ها در طعم‌های گوناگون مانند نعنا، پونه و آویشن تهیه می‌شوند که باعث بهتر شده خاصیت و طعم آن‌ها می‌شود.
یکی از انواع دوغ‌ها که طرفداران زیادی نیز دارد دوغ کفیر است. اولین تولیدکنندگان دوغ کفیر چوپانان قفقازی بوده‌اند. آن‌ها دانه‌های کفیر را به شیر اضافه کرده و متوجه خاصیت تغییر طعم و مزه آن شدند. در حال حاضر دوغ کفیر به روش‌های صنعتی تولیدشده و ازنظر سلامت نیز آثار مثبتی برای بدن دارد. کفیر سرشار از ویتامین، مواد معدنی، اسیدآمینه و پروتئین است که هضم آسانی داشته و برای بهبود بیماری‌ها نیز مفید است.
کفیر خواص دیگری ازجمله رشد سلول داشته و برای تولید انرژی موردنیاز بدن مناسب است. ویتامین‌های ب 12، ویتامین ب 1، کلسیم، آمینواسید، اسیدفولیک، ویتامین کا، منیزیم، فسفر و مس از دیگر املاح موجود در این دوغ شفابخش هستند. افرادی که علاقه‌ای به مصرف شیر ندارند می‌توانند دوغ کفیر را جایگزین کنند. دوغ کفیر تازه باید کاملاً سفید و شیری‌رنگ بوده و ازنظر طعم و بو نیز خوشایند است.
دوغ کفیر را می‌توان معجزه طبیعت نیز نامید. ترکیبی از دو ماده که می‌تواند سیستم گوارش شما را سالم‌سازی کرده و باعث طول عمر شما شود. این دوغ می‌تواند باکتری‌های مضر را از بدنتان خارج کرده و پوست و موی شما را سالم نگه دارد. این دوغ به دلیل داشتن کلسیم قابل‌جذب بالا از پوکی استخوان جلوگیری کرده و فشارخون شما را تنظیم می‌کند.
دوغ کفیر داروخانه‌ای طبیعی است که برای انواع بیماری‌ها مانند ورم معده، سرطان روده بزرگ، سندروم روده تحریک‌پذیر، آلرژی، اگزما، بیماری‌های کبدی، ورم مفاصل، کولیت، آسم، برونشیت، هپاتیت و سنگ کلیه مفید است و آن‌ها را درمان می‌کند. این نوشیدنی لبنی به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک نیز عمل می‌کند.
دوغ کفیر برای کسانی که به لاکتوز شیر حساسیت دارند بسیار مناسب است و مشکلات گوارشی به همراه ندارد. این ماده دارای قند کمی بوده و باعث تنظیم ترشح غده لوزالمعده می‌شود. دوغ کفیر باعث ایجاد سیری شده و به کاهش وزن نیز کمک می‌کند. همچنین تأثیر کفیر برای تقویت سیستم ایمنی بدن به اثبات رسیده است. متخصصان تغذیه می‌گویند دوغ کفیر برای از بین بردن آثار آلرژی در بدن نیز مفید است و به افراد آلرژیک توصیه می‌کند دوغ کفیر بنوشند؛ بنابراین برای بهره بردن از این نوشیدنی طبیعی و سالم نباید از نوشیدن دوغ کفیر غافل شد.
یکی دیگر از انواع نوشیدنی‌های لبنی معجون‌ها و ویتامینه‌ها هستند که ترکیبی از شیر، بستنی، خشکبار و مواد مغذی دیگر هستند. این نوع نوشیدنی برای ورزشکاران و کودکان مناسب است و معمولاً کالری بالایی نیز دارد. ترکیب شیر، بستنی، پسته، پودر نارگیل، پودر قهوه، گردو، کنجد و ... می‌تواند یک ترکیب خوشمزه برای شما خلق کرده و انرژی بالایی را برای شما تولید کند.
نوشیدنی‌های لبنی در سراسر جهان طرفداران زیادی داشته و کارخانه‌ها تولیدکننده لبنیات برای بالا بردن فروش خود مرتباً نوع آوری های زیادی در تولید محصول خود به کار می‌گیرند تا محصولات جدید لبنی با طعم و رنگ گوناگون ایجاد کنند. تولید نوشابه‌های گازدار بر پایه لبنیات نیز یکی از انواع جدید نوشیدنی لبنیات است. این نوشیدنی ترکیبی از نوشابه و لبنیات بوده و گازدار است. این نوشابه‌های حاوی کلسیم هستند و برای حفظ خواص لبنیات و جذب بیشتر کلسیم قند آ ن تا حد زیادی کاهش یافته است. البته به علت داشتن رنگ مصنوعی و گاز در مصرف آن نباید زیاده‌روی کرد.
به‌هرحال می‌توان گفت انواع نوشیدنی لبنی می‌تواند سهم عمده‌ای از مصرف روزانه نوشیدنی‌ها را به خود اختصاص بدهد. این نوشیدنی مفید و انرژی بخش بسیار سالم است و برای داشتن یک تغذیه مناسب به ما کمک می‌کند. کارشناسان تغذیه معتقدند هر فرد باید روزانه چندین واحد نوشیدنی لبنی مصرف کند تا سلامت خود را تضمین کند. انواع شیر و دوغ درصورتی‌که به‌صورت کم‌چرب، بدون گاز و بدون شکر مصرف شوند سلامتی را برای ما به ارمغان می‌آورند. برای تهیه نوشیدنی لبنیات بهتر است از انواع پاستوریزه و بهداشتی آن انتخاب کرد و از خرید شیر و دوغ به‌صورت فله‌ای اجتناب کرد. مصرف شیر آلوده و غیربهداشتی باعث بروز بیماری‌های خطرناک مانند تب مالت می‌شود.
